- Οδυσσέας
- Περίφημος ήρωας του ομηρικού έπους, γιος του βασιλιά της Ιθάκης, Λαέρτη και της Αντίκλειας. Στην Ιλιάδα είναι ο πιστός συνεργάτης του Αγαμέμνονα και των άλλων ηρώων, πολεμιστής γενναίος, συνετός και πανούργος. Στην Οδύσσεια, της οποίας είναι ο πρωταγωνιστής, εμφανίζεται γεμάτος ειλικρινή νοσταλγία για την πατρίδα και την οικογένεια του· προσπαθεί να βρει τρόπους για να σωθεί ο ίδιος και οι σύντροφοι του, έχοντας πάντοτε την προστασία και την καθοδήγηση της θεάς Αθηνάς στις πολυάριθμες περιπέτειες του με τους Κίκονες, τους Λωτοφάγους, τους Κύκλωπες, τον Αίολο, τους Λαιστρυγόνες, τη μάγισσα Κίρκη, τους Κιμμερίους, τις σκιές του Άδη, τις Σειρήνες, τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη, την Καλυψώ, τους Φαίακες. Αφού επέστρεψε στην Ιθάκη, σκότωσε με τη βοήθεια του γιου του Τηλέμαχου τους μνηστήρες της πιστής συζύγου του Πηνελόπης και τιμώρησε αυστηρά τους άπιστους δούλους του. Τα κύκλια έπη πλουτίζουν με νέα επεισόδια τη συμμετοχή του ήρωα στον Τρωικό πόλεμο: την έριδα με τον Παλαμήδη, την έριδα με τον Αίαντα για τα όπλα του Αχιλλέα, την προσαγωγή του Φιλοκτήτου από τη Λήμνο στο ελληνικό στρατόπεδο, την αιχμαλωσία του Ελένου, την αρπαγή του Παλλάδιου, την επιχείρηση του δούρειου ίππου. Τονίζεται έτσι το στοιχείο της υπερβολικής ευφυΐας και σύνεσης στην προσωπικότητα του O., η οποία φτάνει έως την πονηριά και τον δόλο· την πανουργία του Ο. απέδιδε ο μύθος στην πονηρή και δόλια φύση του φυσικού του πατέρα, του Σίσυφου.
Η μορφή του Ο. είναι χαρακτηριστική των πολιτιστικών ηρώων κάθε μυθολογίας, οι οποίοι ανακαλύπτουν τον κόσμο για την ανθρωπότητα διδάσκοντας την πως να ζει.
Ο Ο. από μυθικό πρόσωπο κατάληξε να γίνει το σύμβολο του ανθρώπου που ανυψώνει τις δυνάμεις του, τις τυπικά ανθρώπινες, βρίσκοντας και διδάσκοντας στους άλλους εκείνες τις ηθικοπρακτικές αρχές που τον ελευθερώνουν ακόμα και από την υποταγή στους θεούς. Τέτοιο πρότυπο σοφίας έγινε ο Ο. για τη στωική φιλοσοφία, η οποία ερμήνευσε τις περιπέτειες του σε κλίμακα αλληγορική, αναζητώντας σε αυτήν μια ηθική διδασκαλία που προχωρεί πέρα από την καθαρά μυθική πραγματικότητα.
Τοιχογραφία εμπνευσμένη από τις περιπέτειες του Οδυσσέα, έργο του 50 π.Χ., που βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού. Πρόκειται για αντίγραφο παλιότερου έργου, ίσως του 2ου π.Χ. αι.
Οι περιπέτειες του Οδυσσέα ενέπνευσαν ιδιαίτερα την αρχαία τέχνη. Εδώ εικονίζεται να τυφλώνει τον Πολύφημο, σε πρωτοαττικό αμφορέα του 7ου π.Χ. αι.
* * *οβλ. Οδυσσεύς.
Dictionary of Greek. 2013.